Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών, είναι ένα ζήτημα που απαιτεί υπομονή, ψυχραιμία και χρόνο από τους γονείς. Βοηθάει τα παιδιά να μεγαλώσουν σε ένα πλαίσιο χωρίς να υπάρχει ούτε ανεξέλεγτη επιτρεπτικότητα, ούτε τιμωρητικότητα. Τα όρια που τίθενται στη συμπεριφορά καθορίζουν το δυναμικό που επικρατεί στις οικογενειακές σχέσεις αρχικά και σε δευτέρο χρόνο τη συμπεριφορά στις μετέπειτα κοινωνικές επαφές.
Μελέτες δείχνουν, ότι τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει με σαφή και ξεκάθαρα όρια και πειθαρχία στην ανατροφή τους, έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, ισχυρότερη αυτοπεποίθηση και είναι πιο ανεξάρτητα.

Πολλοί γονείς ωστόσο, θεωρούν ότι η πειθαρχία είναι συνώνυμη με την «τιμωρία» και την «καταπίεση», με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην εφαρμόζουν με συνέπεια τους κανόνες προκειμένου να μη φανούν συντηρητικοί. Έτσι περνούν σε ένα στάδιο αποδοχής ή και ανοχής συμπεριφορών, ενισχύοντας έτσι την επανάληψή τους.

Οι γονείς χρειάζεται να είναι σταθεροί στα λεγόμενα τους (όχι αυστηροί δηλαδή να φωνάζουν ή να απειλούν, αλλά τα λόγια να ακολουθούνται από πράξεις που επιβεβαιώνουν όσα έχουν ειπωθεί). Εκτός όμως από σταθεροί, σημαντικό είναι και να ακολουθούν κοινή γραμμή και οι δύο γονείς χωρίς να υπονομεύει και να ακυρώνει ο ένας τη στάση του άλλου. Επιπλέον, οι γονείς πρέπει είναι τρυφεροί, στοργικοί και κοντά στις ανάγκες των παιδιών τους. Χρειάζεται να έχουν ευελιξία για να μπορούν να περνούν από τον έναν τρόπο συμπεριφοράς στον άλλον. Αυτός ο συνδυασμός στάσεων προάγει τρόπους ανατροφής που συμβάλλουν στη δημιουργία κοινωνικά υπεύθυνων, ικανών, δημιουργικών, εξωστρεφών και ανεξάρτητων ατόμων. Σημαντικό είναι οι γονείς να ενθαρρύνουν την προσπάθεια των παιδιών, γεγονός που προάγει τη συνεργασία. Όλα τα παραπάνω χαρακτηρίζουν τη δημοκρατική διαπαιδαγώγιση και τα παιδιά μαθαίνουν την υπευθυνότητα, τη συνεργασία και μαθαίνουν τις συνέπειες των επιλογών τους.

Στην επιτρεπτική διαπαιδαγώγηση ουσιαστικά τα παιδιά μαθαίνουν ότι οι κανόνες είναι για τους άλλους όχι για τα ίδια, ότι οι γονείς τα υπηρετούν, μαθαίνουν να έχουν ένα ισχυρό «Θέλω» και «Εγώ», αναπτύσσεται έντονη εξάρτηση και εγωκεντρισμός.

Στην αυταρχική διαπαιδαγώγηση, οι γονείς είναι τιμωρητικοί λεκτικά και σωματικά, προσπαθούν με κάθε τρόπο να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών και γενικά δεν ενθαρρύνεται ο διάλογος. Με αυτόν τον τρόπο διαπαιδαγώγησης, τα παιδιά μαθαίνουν να αντιδρούν με πείσμα και θυμό, με αντίδραση και διάθεση εκδίκησης, πολλές φορές μπορεί να αποσύρονται στις προκλήσεις της ζωής ή εύκολα να υποτάσσονται επειδή κατακλίζονται από συναισθήματα φόβου, αδυναμίας και ανασφάλειας.

Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας και η δημιουργία ικανοποιητικών κοινωνικών σχέσεων, είναι αποτέλεσμα της ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη του παιδιού να απαιτεί από τους άλλους και στην ικανότητά του να αναγνωρίζει όσα απαιτούν οι άλλοι από αυτό. Ο συνδυασμός της θέσπισης ορίων και της θερμής ενθαρρυντικής στάσης που εκφράζει αποδοχή από την πλευρά των γονέων αναφέρεται στον τύπο του «δημοκρατικού γονέα».
Ο χρυσός κανόνας για να μάθει ένα παιδί να εκδηλώνει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι η ενίσχυσή της. Κάποιοι γονείς πιστεύουν ότι δε χρειάζεται να επαινούν τα παιδιά για την καθημερινή τους συμπεριφορά. Αυτό ενδεχομένως μπορεί να συμβαίνει γιατί οι ίδιοι δεν είχαν μάθει ως παιδιά στη θετική ενίσχυση, οπότε το ίδιο μπορεί να κάνουν στα δικά τους παιδιά.

Στα πλαίσια της οριοθέτησης των παιδιών, σημαντικό επομένως είναι να είναι οι γονείς εκπαιδευμένοι να επαινούν τις καλές συμπεριφορές των παιδιών τους.

1.Φροντίστε ώστε ο έπαινος να εξαρτάται από τη συμπεριφορά του παιδιού.
2.Επαινέστε αμέσως το παιδί.
3.Παρέχετε θετικό, σύντομο και σαφή έπαινο χωρίς να μακρηγορείτε.
4.Ο έπαινος ποτέ να μην έχει τη μορφή του «ναι μεν, αλλά…»
5.Επαινέστε το λεκτικά και μη λεκτικά (με χάδια, αγκαλιές, χαμόγελα, φιλί).
6.Επαινέστε το κάθε φορά που προσπαθεί, όχι μόνο την τέλεια συμπεριφορά.
7.Εκφράστε στο παιδί την αγάπη σας, την υποστήριξή σας και την κατανόησή σας.

Σε περιπτώσεις άσχημης συμπεριφοράς:
1.Φροντίστε οι συνέπειες να είναι άμεσες.
2.Φροντίστε οι συνέπειες να είναι κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού.
3.Μείνετε σταθεροί, όχι τιμωρητικοί.
4.Βεβαιωθείτε ότι είστε σε θέση να αντέξετε εσείς οι ίδιοι τις συνέπειες που προκαθορίσατε.
5.Προσφέρετε αμέσως νέες ευκαιρίες για εκμάθηση στις οποίες το παιδί μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία.
6.Κάντε διάλογο μαζί του μόνο όταν ηρεμήσει και ζητήστε του να σας πει με δικά του λόγια τι έγινε και πως το βίωσε αυτό. Προτείνετέ του εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης της κατάστασης.

Κλείνοντας αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά έρχονται στον κόσμο χωρίς να γνωρίζουν πώς να συμπεριφερθούν, κινούνται βάσει ενστίκτων, αναγκών, επιθυμιών και εγγενών χαρακτηριστικών. Οι γονείς θα πρέπει να είναι σαν τους προπονητές. Στόχος τους θα πρέπει να είναι να προπονήσουν, να μάθουν στα παιδιά τους τις κατάλληλες τεχνικές προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν υγιή, δυνατή και σταθερή προσωπικότητα.

Φωτεινή Κοντού – Παιδοψυχολόγος Μάγια – Μπίλλυ
Msc, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, ειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία